آیا هوش مصنوعی می تواند آینده سیاست را تغییر دهد؟

بهروز نقویان

با توجه به اینکه انتظار می رود هوش مصنوعی طی چند دهه آینده تغییرات چشمگیری را در جوامع ایجاد کند و فراتر از هر چیزی که در طول انقلابهای قبلی فن آوری پیش بینی شده بود ، یک سناریوی آینده قابل قبول این است که انسان ها به همراه هوش مصنوعی اداره شوند. به کشوری که در آن زندگی می کنید فکر کنید. 

برای لحظه ای تصور کنید که یک سیاستمدار انسانی چه دانش ، مهارت و ویژگی هایی باید داشته باشد تا بی نقص باشد ، اگر هدف اصلی آنها نماینده سازنده آنها و اجرای یک دستور کار سیاست گذاری مؤثر است. یک سیاستمدار عالی انسانی ممکن است مسائل مربوط به افرادی را که نماینده آنها هستند ، بفهمد مانند این که چه چالش هایی با آنها روبرو است و چه سیاستی را که دوست دارند ببیند تغییر یافته است. برای پیشبرد سیاست هایی که با مؤلفه های آنها طنین انداز شود و جامعه را به عنوان یک کل جمعی به جلو سوق دهد ، یک سیاستمدار انسانی کامل باید درک عمیقی از گذشته جامعه ، وضعیت فعلی آن و چالش های پیش رو داشته باشد. او همچنین باید یک مذاکره کننده ماهر ، سازنده اجماع و یک مدیر بزرگ بحران باشد.

با بررسی جدید نگرش اروپایی ها نسبت به فن آوری ، مشخص شد که اگر تصمیمات سیاسی به جای سیاستمداران تصمیم گیری های سیاسی را با استفاده از هوش مصنوعی انجام دهند ، یک چهارم مردم ترجیح می دهند.

یک چهارم از پاسخ دهندگان گفتند که ترجیح می دهند هوش مصنوعی را برای تصمیم گیری در مورد حاکمیت کشور خود بر سیاستمداران راهنمایی کنند.

هنگامی که صحبت از خودکارسازی دانش می شود ، سیستم های هوش مصنوعی مجراهای قدرتمند دانش هستند و می توانند به عنوان دستیارهای ارزشمند برای مجلس عمل کنند. در حال حاضر ، AI می تواند به طراحی سیاست ها و پاسخگویی به خطرات کمک کند ،  با پیشرفت فناوری ، سیستم های هوش مصنوعی قادر به انجام کارهای پیچیده ای باشند. علاوه بر این ، ویژگی ها سخت ترین جنبه برای تکثیر خواهند بود زیرا ماشین ها فقط به عنوان موجودات منطقی عمل می کنند. حضور انسان در حکومت احتمالاً برای آینده قابل پیش بینی ضروری خواهد بود.

این مطلب توسط نویسنده‌اش رمزگذاری شده است و برای مشاهده‌ی آن احتیاج به وارد کردن رمز عبور دارید.

پژوهشگاه فرهنگ و هنر 

پژوهشکده فناوری های پیشرفته و هوش مصنوعی

 ارتقاء کیفیت آموزش با بکار گیری فناوری های پیشرفته و هوش مصنوعی در سیستم آموزشی کشور 

مقدمه

آموزش و پرورش در ایران، مهم ترین رکن توسعه در کشور بوده و به نظر می رسد که وزارت خانه مهم تر از آموزش وپرورش در ایران نداشته باشیم و کارخانه آدم سازی و کادر سازی و پرورش نیروی انسانی برای آینده کشور است بهترین و طلایی ترین سال های عمر شهروندان در آن طی می شود و از طریق نیروهای این وزارت خانه (دبیران و آموزگاران و استادکاران) هدایت می شود. اما متاسفانه بیش از نیم قرن است که آموزش و پرورش ما، وضعیت خوبی ندارد.

آموزش و پرورش امروز ایران با مشکلاتی دست و پنجه نرم می کند که شاید دورانش در کشورهای توسعه یافته، خیلی وقت است تمام شده است .

ما چندین ها نوع مدرسه داریم  در حالی که در دنیا، معنی مدرسه مشخص است! آموزش وپرورش اکثر بودجه خود را صرف حقوق معلمان می کند و پولی برای پرورش نمی ماند. اموزش و پرورش با معضل مدارس لاکچری و این چیزها مواجه است که اساس آموزش رایگان با کیفیت را زیر سوال می برد.

وضعیت بسیاری از کلاس های درس به خصوص در مناطق محروم و کمتر برخوردار خوب نیست و اعتیاد هم که بی داد میکند. به گونه ای که وزیر قبلی آموزش وپرورش گفته بود که مخصوصا آمارش را اعلام نمی کند . . . به همه این ها باید روند سنتی نامطلوب و غیر حرفه ای اموزش در مدارس ایران را نیز اضافه کرد که مافیای کنکور به خوبی از این ضعف بزرگ، درآمد میلیاردی دارد.

ما ۱۲ سال در آموزش و پرورش ایران درس می خوانیم. در روزی که دیپلم دبیرستان در دست ما قرار می‌گیرد،‌ حتی قادر به معرفی خود به زبان عربی نیستیم. بلد نیستیم یک مقاله ۵ پاراگرافی به زبان انگلیسی بنویسیم و اگر دکمه پیراهن ما کنده شد، آن را بدوزیم یا غذایی در حد نیازهای روزانه برای خود دست و پا کنیم و مسائل اقتصادی روزمره را بدانیم.امروزه تکنولوژی های پیشرفته و هوش مصنوعی به کمک سیستم آموزشی و معلمان آمده تا بتوانیم عدالت آموزشی را در همه جای کشور بدون تبعیض انجام دهیم . با وجود ویروس کرونا آموزش مجازی(سیستم غیرهوشمند شاد) و آموزش تلویزیونی جایگزین گردید ولی عدم هوشمندی و تحلیل یادگیری حتی بعد از دوران کرونا باقی خواهد ماند .

مشکلات سیستم فعلی

الف-یکی از اشتباهات سنتی اموزش و پرورش از عصر پهلوی تا عصر حاضر، تمرکز و اصرار روی حفظیات است. آن هم اطلاعاتی که به هیچ دردی نه در زمان تحصیل در مدرسه و نه تحصیل در دانشگاه و نه در زندگی عادی نمی خورد و خیلی زود فراموش می شود. گاها هم نقض غرض می شود. عصر اصرار بر حفظیات گذشت. عصر مهارت آموزی فرا رسید. آموزش و پرورش ما باید راه فنلاندی ها را در سیستم های نوین آموزشی با توجه به آرمان های سند تحول در آموزش و پرورش، دنبال کند.

ب-دومین اشتباه تاریخی آموزش و پرورش این است که به دانش اموزان یاد می دهد که سکوت کنند! در مقابل معلم، ساکت باشند. به معلم می گویند که تو باید فقط بگویی. مونولوگ هایی که در کلاس های ایران جاری است،‌ ماحصلش، لشکر بیکارها، غیر ماهر ها و افسرده ها می شود که نقشی در فرآیند آموزش نداشتند.

ماحصلش مدیرانی می شود که فرهنگ کار مشارکتی و خرد جمعی را از مدرسه یاد نگرفته اند و در محل کار، قانونی، دیکتاتوری می کنند و چیزی که در استارت آپ ها و شرکت ها و سازمان های خصوصی و دولتی ایران معنی ندارد، فرهنگ کار مشارکتی و کارهای تیمی مبتنی بر تصمیم گیری گروهی است.

ما این چیزها را در مدرسه یاد نمیگیریم، به زندگی و کار می بریم و حاصلش همین اقتصاد و فرهنگ می شود که می بینید!

آن ها فقط یادگرفتند که سکوت کنند و حفظ کنند و جواب دهند و تمام! فضای سنگینی در مدارس حاکم است که بر خلاف حوزه های علمیه و مدرسه های سنتی قدیمی که جای مباحثه بود نه مونولوگ، میوه ترس و سکوت را پرورش می دهند. اولین کاری که آموزش و پرورش باید بکند ان است که روش تدریس را در نظام آموزشی کشور، تغییر اساسی دهد.

ج-یکی دیگر از ایراداتی که می توان به سمت آموزش و پرورش نشانه گرفت، تربیت دانش آموزانی است که کم تحمل، غیر صبور و کینه توز هستند. ایران عصر ۱۴۰۰، نیازمند حافظان جدول مندلیف نیست. نیازی به کسانی که محاسبات پیچیده ذهنی می کنند ندارد. نیازی به دائره المعارف های کم تحمل کینه توز پرخاشگر ندارد. نیازمند افراد ماهر صبور و مدارا جو است. آموزش وپرورش، دنبال این مسیر باشد تا ایران عصر ۱۴۰۰، سرمایه انسانی پر تحمل تری از هموطنان سده سیزدهم هجری شمسی داشته باشد.

د-هنر، صرفا گذران وقت و سپری کردن ساعاتی از روز نیست. هنر، بیهوده زیستن نیست. هنر، شیوه‌ای موثر در تربیت احساسات و توسعه ی زیبایی‌های درون و پرورش حس زیبا دیدن و زیبا زندگی کردن است. تفسیر معنا بخش به جهان و هستی است. هنر، آدمی را به خویشتن نزدیک می‌کند و راه‌هایی برای تحمل رنج ها در اختیار آدمی می‌نهد.

جای خالی هنر در روند آموزش و پروش، عمیقا احساس می‌شود. از میان هنرهای مختلف، جای خالی موسیقی، دل‌آزار است. روح‌های زمخت، نشان می‌دهد که از ظرافت‌های هنر و زیبایی موسیقی، بی بهره‌اند و در سرزمین رازآلود هنر گام نزده‌اند.

ه-اموزش و پرورش ما،‌دانش اموزان را برای زندگی در عصر امروز و زندگی کنونی پرورش نمی دهد. ان ها را برای زندگی در ساختار دموکراتیک، پرورش و اموزش نمی دهد. رابطه دانش اموز با معلم،‌ دموکراتیک نیست. مبتنی بر اخلاق و مدارا نیست. تربیتی که برای امروز باشد، باید مهارت های همین امروز را یاد بدهد و مدارا بودن را بیاموزد. ما این را در نیاز داریم.

و-تلخ زیستن و تلخ کامی بر آموزش و پرورش ایران سایه گسترده است و لذت زیستن را از شاگردان مضایقه می‌کند. شادابی و شادخواری، به نحو ضمنی و نانوشته جایی در مدارس ندارد. مناسک و شعایر تاریخی سوگ و برخی برنامه‌های حزین، به آسانی و در طول سال، در تمامی مقاطع و به انحا مختلف به اجرا در می‌آید، اما چندان خبری از جشن‌های شادی‌بخش در میان نیست.

یادگیری همیشه جزء بنیادی بشریت بوده و هست. صرف نظر از سن ، ما دائماً در حال درک و درک جدید هستیم.

هوش مصنوعی می تواند کارایی ، شخصی سازی را انجام دهد و وظایف سرپرستی را ساده تر کند تا به معلمان فرصت و آزادی بدهد تا درک و سازگاری را ارائه دهند. با بهره گیری از بهترین ویژگی های از ابزار و معلمان ، دیدگاه هوش مصنوعی در آموزش و پرورش جایی است که آنها برای دستیابی به بهترین نتیجه برای دانش آموزان با یکدیگر همکاری می کنند. از آنجا که دانش آموزان امروز باید در آینده کار کنند که واقعیت هوش مصنوعی باشد ، مهم است که موسسات آموزشی ما دانش آموزان را در معرض استفاده از این فناوری قرار دهند.

یادگیری متمایز و متمایز

تنظیم یادگیری بر اساس نیازهای خاص دانش آموزان سالهاست که برای معلمان مهم بوده است ، اما هوش مصنوعی اجازه می دهد تا سطح تمایز ناهمگون باشد که برای معلمانی که مجبورند 30 دانش آموز را در هر کلاس مدیریت کنند غیرممکن است. در حال حاضر  توسعه طراحی دستورالعمل هوشمند و سیستم عامل های دیجیتالی هستند که از هوش مصنوعی برای ارائه یادگیری ، آزمایش و بازخورد به استفاده می کنند که چالش هایی را برای آنها فراهم می کند ، شکاف ها را مشخص می کند. در دانش و تغییر مسیر به موضوعات جدید در صورت لزوم. با پیچیده تر شدن هوش مصنوعی ، ممکن است یک دستگاه بتواند عبارتی را که در چهره دانش آموز منتقل می شود ، بخواند که نشان می دهد آنها برای درک یک موضوع تلاش می کنند و برای پاسخ به آن درس را اصلاح می کنند. ایده سفارشی کردن برنامه درسی برای نیازهای هر دانش آموز امروز عملی نیست ، اما برای دستگاه های دارای هوش مصنوعی امکان پذیرخواهد بود.

دسترسی عمومی برای همه 

ابزارهای هوش مصنوعی می توانند به کلاسهای کشوری در دسترس همه از جمله کسانی که به لهجه های مختلف صحبت می کنند یا ممکن است نقص بینایی یا شنوایی دارند ، کمک کند. ترجمه گر جلسات یک افزونه رایگان برای پاور پوینت است که زیرنویس ها را در زمان واقعی برای آنچه معلم می گوید ایجاد می کند. این همچنین امکاناتی را برای دانش آموزانی فراهم می کند که به دلیل بیماری قادر به شرکت در مدرسه نیستند و یا نیاز به یادگیری در سطح دیگری یا موضوع خاصی دارند که در مدرسه خود در دسترس نیست. هوش مصنوعی می تواند به تجزیه اختلاف بین مدارس و بین مقاطع درجه سنتی کمک کند.

کارهای خودکار را خودکار کنید

یک مربی وقت زیادی را صرف می کند تا بتواند تکالیف و امتحان های خود را صرف درجه بندی کند. هوش مصنوعی می تواند وارد این کار شود و سریع از این کارها نتیجه بگیرد و در عین حال توصیه هایی را برای چگونگی بستن تفاوتها در یادگیری ارائه دهد. اگرچه ماشین ها می توانند تست های چند گزینه ای را درجه بندی کنند ، اما بسیار نزدیک به توانایی ارزیابی پاسخ های کتبی هستند. در حالی که هوش مصنوعی برای اتوماسیون وظایف سرپرست گام بر می دارد ، زمان بیشتری را برای معلمان می گذراند تا با هر دانش آموز بگذرانند. برای هوش مصنوعی پتانسیلهای زیادی برای ایجاد کارآیی مؤثرتر فرآیندهای ثبت نام و پذیرش وجود دارد.

آموزش و پشتیبانی در خارج از کلاس

از والدینی که در تلاش برای کمک به نوجوان خود در جبر کمک کرده است ، سؤال کنید و از پتانسیل هوش مصنوعی برای حمایت از فرزندان خود در هنگام تلاش در خانه و یا آمادگی آزمون بسیار هیجان زده خواهند شد. تدریس و مطالعه برنامه ها به لطف هوش مصنوعی پیشرفته تر می شوند و به زودی آنها در دسترس تر و قادر به پاسخگویی به طیف وسیعی از سبک های یادگیری خواهند بود.

برنامه های کاربردی هوش مصنوعی دیگری برای آموزش وجود دارد که شامل مربیان هوش مصنوعی برای زبان آموزان ، توسعه بیشتر محتوای هوشمند و یک روش جدید برای توسعه شخصی برای مربیان از طریق کنفرانس های جهانی مجازی است. ممکن است آموزش و پرورش نسبت به پذیرش هوش مصنوعی و یادگیری ماشین کمی آهسته باشد اما تغییرات آغاز شده و ادامه خواهد یافت.

با کمترین امکانات در منزل ارتیاطات انلاین یا اف لاین و در تمام کشور در صورت همکاری وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات و آی پد ارزان امکان بکارگیری تمام سطوح آموزشی با سرعت و دقت و تشخیص چهره دانش آموز و تشخیص درک مطلب بصورت

برخی ویژگی های سیستم فوق:

الف-برای تشخیص گفتار این فناوری می تواند حداکثر 160 کلمه در دقیقه را رونویسی کند و به خصوص برای دانشجویانی که با نوشتن تلاش می کنند یا دارای تحرک محدود هستند ، بسیار مفید است. این نرم افزار همچنین توانایی املا و تشخیص کلمات را افزایش می دهد. مربیان می توانند از این نرم افزار برای بیان سخنرانی برای استفاده های بعدی استفاده کنند یا کارهای خسته کننده ای مانند ایجاد سند و ایجاد ایمیل را کاتالیز کنند.

ب- فناوری یادگیری انطباقی را برای آموزش:.برنامه  به شناسایی تفاوت در دانش آموزان کمک می کند ، دوره های مربوطه را فراهم می کند و دانش آموزان را برای دوره های سطح لازم پشت آماده می کند . همچنین به مربیان کمک می کند تا در مقاطع مختلف تحصیلی تدریس کنند.

ج- دستیار یادگیری مجازی:  از فناوری مکالمه برای هدایت دانش آموزان در پاسخ های با فرمت آزاد استفاده می کند که مهارت های تفکر انتقادی را بهبود می بخشد. این دستیار همچنین بازخورد در زمان واقعی ، تدریس یک به یک را ارائه می دهد و بر اساس نیاز هر دانش آموز سفارشی می شود.

د- آموزشعادات یادگیری دانش آموزبه معلم: هوش مصنوعی  به معلمان بینش می دهد و در مورد عادات یادگیری دانش آموز می آموزد و زمینه هایی را تعیین می کند که در آن دانش آموز می تواند پیشرفت کند.

ه- شناسایی تفاوت نحوه یادگیری :از علوم عصبی شناختی و تجزیه و تحلیل داده ها برای ایجاد برنامه های یادگیری شخصی و کاهش بار کاری مربیان استفاده می کند. بستر هوش مصنوعی پیشرفت دانش آموز را ردیابی می کند ،تفاوت دانش را شناسایی می کند و توصیه ها و بازخورد های مطالعه شخصی را ارائه می دهد. همچنین به معلمان امکان دسترسی به منابع را می دهد و زمان برنامه ریزی ، درجه بندی و مدیریت مشق شب را کاهش می دهد.

و- ابزار گفتار به متن: هوش مصنوعی آموزشی را که بطور ویژه برای کودکان طراحی شده است ، توسعه می دهد. ابزار گفتار به متن  از هوش مصنوعی برای انتقال گفتار کودک به متن به منظور یادداشت کردن ، تمرین واژگان یا حتی امتحان کردن استفاده می کند. از آنجا که گفتار کودکان معمولاً ترجمه آنها دشوار است ، هوش مصنوعی از الگوریتم های خاصی برای ترجمه دقیق و خصوصی استفاده می کند.

ز-درک عمیق تر مفهومی از ریاضی: هوش مصنوعی و یادگیری ماشینی برای کمک به دانش آموزان برای درک درک عمیق تر مفهومی از ریاضی استفاده می کند. سیستم عاملهای یادگیری ریاضی  برای دانش آموزان دبیرستانی و دانشگاهی از هوش مصنوعی پاسخگو استفاده می کند که عادات دانش آموز را می آموزد و تجربه یادگیری را شخصی می کند تا به آنها در درک کامل مفاهیم ریاضی کمک کند.

ح- تعامل یادگیرنده :شامل الگوریتم های هوش مصنوعی است که به مؤسسات آموزشی کمک می کند تا داده ها را جمع آوری کرده و تعامل یادگیرنده را افزایش دهند.  از هوش مصنوعی برای معرفی و به چالش کشیدن دانش آموزان بر اساس نقاط قوت و ضعف درک شده دانش آموزان استفاده می کند همچنین عملکرد آکادمیک آینده را بر اساس الگوهای و روابط اساسی پیش بینی می کند.

ط-تقویت شیوه یادگیری: از فناوری هوش بینایی رایانه و واقعیت افزوده برای تقویت شیوه یادگیری دانش آموزان در کلاس استفاده می کنند. مواد تعاملی موضوعاتی مانند جغرافیا ، زیست شناسی و فیزیک را به یک فضای تصویری منتقل می کنند. به عنوان مثال ، این سیستم به جای خواندن در مورد فوران آتشفشانی ، دانش آموزان یک مدل 3 بعدی مجازی از روند فوران را نشان می دهد.

ی- آموزشگام به گام :یک برنامه آموزشی است که برای استفاده در لپ تاپ ، تبلت و دسک تاپ تهیه شده است. تعامل انسان با هوش مصنوعی را بهمراه برنامه های سفارشی در اختیاردانش آموزان قرار می دهد. فناوری هوش مصنوعی گام به گام کار می کند و به دانش آموزان کمک می کند تا درک کنند چرا جایی که اشتباه پیش آمده است.

ق-منبع مطالعه هوشمند: یک مقصد آنلاین برای مطالعه و یادگیری ابزار است یک منبع مطالعه هوشمند است که برنامه های تطبیقی را ارائه می دهد و به شما کمک می کند تا حدس بزنید که چه چیزی را مطالعه کنید. این پلتفرم از یادگیری ماشینی و داده های میلیون ها جلسه مطالعه استفاده می کند تا دانش آموزان را به مطالب مربوط به مطالعه رانشان دهد.

ریاست محترم کمیسیون آموزش و تحقیقات -مجلس شورای اسلامی 

موضوع: پیشنهاد ارتقائ کیفیت آموزش با بکار گیری فناوری های پیشرفته و هوش مصنوعی در سیستم آموزشی کشور 

با سلام و احترام 

با توجه به شیوع ویروس کرونا و آموزش های مجازی پژوهشکده فناوری های پیشرفته و هوش مصنوعی با توجه به اهمیت کیفیت و یادگیری دانش آموزان و دانشجویان با بررسی کاربرد هوش مصنوعی و فناوری های پیشرفته در جهان ، روش کاربردی موثر در یادگیری همگام با ساماانه های موجود و صدا سیما را در قالب تحقیق و پژوهش که  تقدیم خواهد شد پیشنهاد می نماید .

بدیهی است همکاری سیستم آموزشی و هوش مصنوعی تاثیر به مراتب بالاتری در نحوه یادگیری دانش آموزان و دانشجویان خواهد داشت که در متن ارائه شده مزایا ی آن با سیستم فعلی شرح داده خواهد شد .

دکتر بهروز نقویان 

مدیر پژوهشگاه فناوری هایپیشرفته و هوش مصنوعی

قابل توجه مدیران و اعضای محترم پژوهشکده فناوری های پیشرفته و هوش مصنوعی-پژوهشگاه فرهنگ و هنر

با توجه به وظایف کمسیونها طرح های مربوطه را در خصوص اختیارات کمسیون ذیل تهیه فرمایید

بر اساس ماده 29 آیین نامه داخلی مجلس شورای اسلامی ، مجلس داراى کمیسیون‏هاى خاص شامل کمیسیون تحقیق، تدوین آئین‏‌نامه داخلى مجلس، اصل نودم (90) و کمیسیون‏‌هاى تخصصى با محدوده وظایف مشخص به‏ شرح مواد این آئین‏‌نامه خواهد بود.

تعداد اعضاء کمیسیون تحقیق و کمیسیون تدوین آئین‏نامه داخلى مجلس هر کدام پانزده نفر و تعداد اعضاء کمیسیون‌های اصل نودم(90) قانون اساسی و تخصصی و نیز نفرات عضو با رعایت مواد این آئین‌نامه و رأی اکثریت نسبی اعضاء جلسه مشترک هیأت رئیسه و رؤسای شعب تعیین می‌شود.

* تبصره- تعیین مصادیق و تهیه شرح وظایف و اختیارات کمیسیونها 

با رعایت کلیت آئین‌نامه داخلی مجلس شورای اسلامی توسط هیأت رئیسه مجلس یا هریک از کمیسیون‌ها و یا حداقل پنجاه‌ نفر از نمایندگان پیشنهاد می‌شود و پس از تصویب در جلسه مشترک هیأت رئیسه مجلس، اعضای کمیسیون تدوین آئین‌نامه داخلی و رؤسای کمیسیون‌های تخصصی اجراء می‌شود.

جلسه مشترک فوق‌الذکر به ریاست  رئیس یا یکی از نواب رئیس مجلس و با حضور حداقل دوسوم اعضاء رسمیت می‌یابد و مصوبات آن با رأی حداقل دوسوم اعضاء حاضر معتبر خواهد بود و مصوبات به اطلاع نمایندگان خواهد رسید.

*** کمیسیونهاى خاص

1- کمیسیون تحقیق

بر اساس ماده 30 آیین نامه داخلی مجلس به منظور بررسى اعتبارنامه‏‌هایى که توسط شعب مورد تأیید قرار نگرفته و یا از سوى نمایندگان مورد اعتراض واقع شده است هر یک از شعب موظفند پس از تعیین هیأت رئیسه خود، بلافاصله دو نفر از اعضاى خود را که آگاهى بیشترى به مسائل حقوقى داشته و از صلاحیت لازم برخوردار باشند به‏ عنوان اعضاى اصلى و على‏‌البدل کمیسیون تحقیق انتخاب کنند و نتیجه را به هیأت رئیسه گزارش تا در جلسه علنى قرائت شود.

 2- کمیسیون تدوین آئین‏نامه داخلى مجلس

بر اساس ماده 31 هر شعبه یک نفر دیگر از اعضاء خود را که واجد صلاحیت باشد براى تشکیل کمیسیون تدوین آئین‏‌نامه داخلى مجلس معین و نتیجه را به مجلس گزارش خواهد کرد. این کمیسیون طرحهاى مربوط به مواد آئین‏‌نامه داخلى مجلس را رسیدگى کرده و نظر خود را به مجلس گزارش مى‏‌نماید تا مطابق آئین‏‌نامه مورد بررسى قرار گیرد.

3- کمیسیون اصل نودم (90) قانون اساسى

بر اساس ماده 32 ایین نامه به منظور سامان دادن و کارآمد سازی مجلس و نمایندگان، خصوصاً نسبت به طرز کار قوای مجریه و قضائیه و مجلس مبتنی بر اصول متعدد قانون اساسی بالاخص اصل نودم (90)کمیسیونی به نام اصل نودم(90) قانون اساسی تشکیل می‌شود تا طبق قوانین مصوب مربوط به خود اداره و انجام وظیفه نماید. اعضاء این کمیسیون به شرح ذیل است:

1- از هرکمیسیون تخصصی یک‌نفر با معرفی کمیسیون مربوطه.

-2 هشت(8) نفر ازنمایندگان که توسط رؤسای شعب و هیأت رئیسه به عنوان اعضاء ثابت انتخاب می‌شوند.

* تبصره -1 رئیس کمیسیون با پیشنهاد هیأت رئیسه مجلس از بین اعضاء ثابت کمیسیون و با رأی مجلس انتخاب می‌گردد.

* تبصره -2 اعضاء ثابت کمیسیون نباید عضو کمیسیونهای تخصصی مجلس باشند.

-1 کمیسیون‏‌هاى تخصصى

بر مبنای ماده 33 ایین نامه هریک از کمیسیون‏هاى تخصصى مجلس که مطابق این آئین‏نامه تشکیل مى‏ گردند در محدوده تخصصى خود داراى وظایف و اختیاراتى به شرح زیر هستند:

 - 1بررسی‌طرحها ولوایح‌ارجاعی و گزارش‌آن به مجلس‌شورای‌اسلامی.

 - 2رسیدگی به درخواستهای تحقیق و تفحص.

 - 3رسیدگی به سؤال نمایندگان از رئیس جمهور و وزیران.

 - 4بررسی موارد ارجاعی از لوایح برنامه توسعه و بودجه سالانه و گزارش آن به کمیسیون تلفیق.

 - 5کسب اطلاع از کم و کیف اداره امور کشور، دریافت و بررسی گزارشهای عملکردی و نظارتی از اجراء قوانین مربوط به دستگاههای ذی‌ربط.

 - 6تهیه گزارش موردی و سالانه در خصوص امور اجرائی دستگاهها و نحوه اجراء قوانین به خصوص قانون برنامه توسعه و بودجه سالانه و ارائه نکات مثبت، منفی و پیشنهاد نحوه اصلاح آن و تقدیم گزارش به مجلس جهت قرائت.

* تبصره - کمیسیون‌ها می‌توانند در موارد مهم و حساس و در مواجهه با تخلفات یا سوء مدیریت، با دعوت از مسؤولین ذی‌ربط موضوع را بررسی نموده و گزارش آن را به هیأت رئیسه ارائه نمایند. هیأت رئیسه می‌تواند گزارش مذکور را در دستور کار مجلس قراردهد. در این صورت سخنگوی کمیسیون و نماینده دولت هرکدام به میزان پانزده دقیقه و شش‌نفر از نمایندگان به قید قرعه از بین متقاضیان هرکدام به میزان پنج دقیقه، نظرات خود را بیان می‌کنند.

هرگاه کمیسیون همراه با گزارش پیشنهادهایی برای تصویب به مجلس ارائه کند با رعایت مفاد آئین‌نامه داخلی در دستور حداکثر دوهفته بعد مجلس قرارخواهد گرفت و مطابق آئین‌نامه داخلی رسیدگی می‌شود.نمایندگان می‌توانند پیشنهادهای خود را تا (48)ساعت پس از پایان قرائت گزارش به کمیسیون تحویل نمایند. کمیسیون تا یک هفته گزارش نهایی خود را به مجلس ارائه می‌دهد.

  - 7بررسى و تصویب آزمایشى طرحها و لوایح و همچنین تصویب دائمى اساسنامه سازمانها، شرکتها و مؤسسات دولتى یا وابسته به دولت که طبق اصل هشتاد و پنجم (85) قانون اساسى به آنها محول مى‏گردد.

* تبصره  -1 پاسخ دولت راجع به گزارشهاى کمیسیون‏هاى تخصصى در دستور کار مجلس قرار گرفته و قرائت خواهد شد. پس از آن حسب درخواست کمیسیون‏هاى تخصصى، موضوع گزارشهاى یاد شده جهت بررسى به کمیسیون اصل نودم (90) ارسال و کمیسیون مذکور نتایج بررسى خود را به مجلس ارائه خواهد کرد.

* تبصره - 2کمیسیون‏هاى تخصصى مجلس مى ‏توانند به تعداد کافى مشاور ذى‏صلاح به ویژه از میان نمایندگان ادوارگذشته که در مسائل کمیسیون صاحب تخصص و تجربه باشند ازطریق هیأت رئیسه به خدمت بگیرند.

مطابق ماده 34 ، کمیسیون آموزش و تحقیقات براى انجام وظایف محوله در محدوده آموزش و پرورش عمومى، آموزش فنى و حرفه‏ اى، آموزش عالى، تحقیقات و فن‏آورى، مطابق ضوابط این آئین‏‌نامه تشکیل مى‏‌شود.

بر مبنای ماده 35 کمیسیون اجتماعى براى انجام وظایف محوله در محدوده امور ادارى و استخدامى، کار، اشتغال، روابط کار و تعاون مطابق ضوابط این آئین‏نامه تشکیل مى ‏شود.

در مادهآمده است:  36 کمیسیون اقتصادى براى انجام وظایف محوله در محدوده اقتصاد و دارائى، بازرگانى داخلى، بازرگانى خارجى مطابق ضوابط این آئین‏نامه تشکیل مى ‏شود.

بر اساس ماده 37 کمیسیون امنیت ملى و سیاست خارجى براى انجام وظایف محوله در محدوده سیاست و روابط خارجى، دفاع، اطلاعات و امنیت مطابق ضوابط این آئین‏نامه تشکیل مى‏شود.

مطابق ماده 38 کمیسیون انرژى براى انجام وظایف محوله درمحدوده نفت، گاز، برق، سدها و نیروگاههاى آبى و برقى، انرژى اتمى و انرژى‏هاى نو مطابق ضوابط این آئین‏نامه تشکیل مى ‏شود.

ماده 39 می گوید: کمیسیون برنامه و بودجه و محاسبات براى انجام وظایف محوله درمحدوده برنامه، بودجه، نظارت برنامه و بودجه و دیوان محاسبات و امور مالى مجلس و آمار و خدمات عمومى فنى مطابق ضوابط این آئین‏نامه تشکیل مى‏شود.

* تبصره - کمیسیون برنامه و بودجه و محاسبات علاوه بر انجام وظایف تخصصى در ماده (33) واین ماده موظف است نسبت به امور زیر اقدام نماید:

  -1 نظارت و مراقبت بر اجراى مقررات بودجه و امور مالى مجلس و نحوه هزینه کردن آن.

  -2 رسیدگى به عملکرد بودجه سالیانه مجلس و ارائه گزارش آن حداکثر تا پایان شهریورماه سال بعد. این گزارش جهت اطلاع نمایندگان چاپ مى‏ گردد.

  -3 بازرسى و رسیدگى دقیق و نظارت درمورد کلیه اموال و اشیاء منقول و غیرمنقول مجلس شوراى اسلامى و ارائه گزارش سالیانه جهت چاپ و توزیع بین نمایندگان.

بر اساس ماده 40 کمیسیون بهداشت و درمان براى انجام وظایف محوله در محدوده بهداشت، درمان، امداد، بهزیستى، تامین اجتماعى و بیمه‌‏هاى اجتماعى و هلال احمر مطابق ضوابط این آئین‏‌نامه تشکیل مى‌‏شود.

ماده 40 مکرر– کمیسیون شوراها و امورداخلی کشور برای انجام وظایف محوله در محدوده سیاست داخلی، شوراها، امورغیرعمرانی شهرداریها و ثبت احوال مطابق ضوابط این آئین‌نامه تشکیل می‌شود.

بر اساس ماده 41 کمیسیون صنایع و معادن براى انجام وظایف محوله درمحدوده صنایع، پست، مخابرات، معادن، پتروشیمى، صنایع هوافضا و ارتباطات مطابق ضوابط این آئین‏‌نامه تشکیل مى‏‌شود.

مطابق ماده 42 کمیسیون عمران براى انجام وظایف محوله در محدوده راه و ترابرى، مسکن، عمران شهرى و عمران روستایى و امور عمرانی شهرداری‌ها و دهیاری‌ها مطابق ضوابط این آئین‏نامه تشکیل مى‏شود.

بر اساس ماده 43 آیین نامه کمیسیون فرهنگى براى انجام وظایف محوله در محدوده فرهنگ و هنر، ارشاد و تبلیغات، صدا و سیما و ارتباطات جمعى، تربیت بدنى و جوانان و زنان و خانواده مطابق ضوابط این آئین‏‌نامه تشکیل مى‏ شود.

مطابق ماده 44 کمیسیون قضائى و حقوقى براى انجام وظایف محوله درمحدوده قضائى و حقوقى مطابق ضوابط این آئین‏نامه تشکیل مى‏شود.

بر اساس ماده 45 کمیسیون کشاورزى، آب و منابع طبیعى براى انجام وظایف محوله درمحدوده کشاورزى، منابع آب، دام و طیور، شیلات، محیط زیست و هواشناسى مطابق ضوابط این آئین‏نامه تشکیل مى ‏شود.

  - 5مقررات مشترک کمیسیون‏ها

در ماده 46 آمده است به‏ منظور آشنایى نمایندگان با سوابق تحصیلى و کارى یکدیگر اداره کل قوانین موظف است قبل از تشکیل شعب براى تعیین اعضاى کمیسیون‌‏ها، اسامى نمایندگان به همراه تحصیلات (مستند) و تجربه و سابقه عضویت در کمیسیون‏‌ها (درصورتى که سابقه نمایندگى داشته باشند) را تکثیر و در اختیار نمایندگان قرار دهد. تشخیص صلاحیت اعضاء هر شعبه براى عضویت در کمیسیون‏‌هاى مجلس براساس پیشنهاد نماینده و رأى اکثریت نسبى اعضاء شعبه خواهد بود. هر نماینده ملزم است براى عضویت در یک کمیسیون، حداقل دو کمیسیون را به ترتیب اول و دوم پیشنهاد دهد.

در ماده 47 آمده است هیأت رئیسه پس از دریافت گزارش بدوى شعب در باره نامزدهاى کمیسیون‏‌هاى مجلس این گزارش را تکثیر و درمیان نمایندگان توزیع مى ‏نماید. چهل و هشت ساعت پس از این توزیع، شعب مجدداً تشکیل جلسه مى ‏دهند و با توجه به گزارش منتشرشده و بررسى همه اولویت‌ها، دوباره نامزدهاى خود را براى هر کمیسیون انتخاب و به هیأت رئیسه گزارش مى ‏دهند.

در صورتى که تعداد افراد معرفى‏ شده از طرف شعب براى هر کمیسیون بیش از تعداد لازم باشد مجموع افراد معرفى ‏شده براى هر کمیسیون با دعوت یکى از نواب رئیس تشکیل جلسه مى ‏دهند تا در مورد افراد موردنیاز در کمیسیون به توافق برسند. در صورتى که توافق لازم به عمل نیاید افراد موردنیاز هر کمیسیون در جلسه ‏اى با دعوت یکى از نواب رئیس با حق رأى و شرکت روساى شعب با رعایت اولویتهایى مانند تخصص، تجربه و سابقه عضویت در آن کمیسیون و با رأى مخفى تعیین خواهند شد.

* تبصره -1 نمایندگان مذکور حق شرکت در جلسه فوق جهت دفاع از پیشنهاد خود را دارند اما رأى‏‌گیرى بدون حضور آنان صورت مى‏‌گیرد مفاد این تبصره شامل رؤساى شعب نیز مى‌‏باشد.

* تبصره 2 - بین افرادى که رأى مساوى آورده و احتساب آنان به عنوان عضو یک کمیسیون باعث افزایش سقف آن کمیسیون مى‌‏شود قرعه‏‌کشى انجام مى‏‌گیرد.

* تبصره -3 افرادى که طبق این ماده براى کمیسیون اول موردنظر خود انتخاب نشوند در کمیسیون دوم موردتقاضاى خود، در صورتى که از متقاضیان اولویت درجه اول تکمیل نشده باشد، قرارداده خواهند شد. اگر در این مرحله نیز تعداد افراد بیش از تعداد مورد نیاز کمیسیون باشد مجدداً با رعایت اولویتهاى فوق ‏الذکر و با رأى اکثریت هیأت رئیسه و روساى شعب براى کمیسیون دوم انتخاب مى ‏شوند و کسانى که در این مرحله نیز براى کمیسیون دوم مورد تقاضاى خود انتخاب نشوند به تشخیص اکثریت اعضاء جلسه مشترک فوق‏ الذکر براى یکى از کمیسیون‏ هاى دیگر مجلس تعیین مى ‏گردند.

بر پایه ماده 48 هریک از کمیسیون‏هاى تخصصى مجلس موظف است از میان اعضاى خود کمیته و یا کمیته‏ هاى فرعى متناسب با موضوعات مربوط تشکیل دهد. کمیته‏ هاى فرعى داراى یک رئیس، یک نایب رئیس و یک دبیر خواهند بود که توسط اعضاى همان کمیته انتخاب مى‏ گردند. مصوبات کمیته‏ هاى فرعى بعد از تصویب در کمیسیون رسمیت خواهد داشت.

در ماده 49 آیین نامهتصریح شده است پس   از انتخاب اعضاى کمیسیون‏ها، هر کمیسیون به ریاست مسن‏ترین عضو و با حضور حداقل دوسوم اعضاء خود منعقد و فوراً یک رئیس، دو نایب رئیس، یک سخنگو و دو دبیر با رأى مخفى با ورقه با اکثریت نسبى به مدت یکسال انتخاب مى ‏نماید.

* تبصره - اداره کل قوانین موظف است در شروع کار هر دوره مجلس سوابق کارى و میزان تحصیلات اعضاى هر کمیسیون را قبل از انتخاب هیأت رئیسه آن کمیسیون در اختیار اعضاء قرار دهد.

ماده  -50 مناط اعتبار براى رسمیت جلسه کمیسیون‏ها حضور حداقل دوسوم اعضاء مى ‏باشد. مصوبات کمیسیون با اکثریت مطلق آراء عده حاضر خواهد بود.

ماده  - 51 هر نماینده هر شش ماه مى‏ تواند پس از گذشت شش ماه از آغاز کار هر دوره مجلس از طریق هیأت رئیسه تقاضاى تغییر کمیسیون را بنماید. این تغییر و انتقال با موافقت اکثریت اعضاء کمیسیون‏هاى ذى‏‌ربط انجام مى‌‏پذیرد.

ماده  - 52 هیأت رئیسه مجلس حداقل یک نفر از کارشناسان با تجربه و مناسب مجلس را به‏ عنوان دبیر دراختیار هر کمیسیون قرار مى‌‏دهد تا نسبت به امور کارشناسى و ادارى مربوطه از قبیل ارتباط با هیأت رئیسه و ادارات مجلس و کمیسیون‏ها و تنظیم و توزیع مراسلات، ضبط مذاکرات، بایگانى اوراق و پرونده‏‌ها، تسریع جریان امور دفترى و تهیه صورتجلسات و سایر امور ادارى اقدام نماید.

ماده  - 53 گزارش عملکرد کمیسیون‏ها بایستى هر ماه یکبار به هیأت رئیسه مجلس داده شود تا به نحو مقتضى به اطلاع نمایندگان برسد.

ماده 54 - در صورتى که نمایندگان از طرف کمیسیون براى اداى توضیح در زمینه سؤال و یا پیشنهاد خود دعوت شوند موظف به شرکت خواهند بود و عدم شرکت بدون عذر موجه به منزله انصراف از طرح سؤال و یا پیشنهاد خواهد بود.

ماده  - 55 تمام اسناد و اوراق مربوط به امورى که باید در کمیسیون‏ها بررسى شود از طرف هیأت رئیسه به آن کمیسیون ارجاع مى ‏شود. نمایندگان مى توانند آن اسناد را ملاحظه کنند، اسناد مزبور نباید از کمیسیون خارج گردد. این اسناد به انضمام اسناد مذاکرات و اقدامات جارى کمیسیون در محل کمیسیون بایگانى و در پایان هر دوره به بایگانى مجلس منتقل مى‏ شود.

ماده  – 56 پس‌از آنکه مجلس‌ یا کمیسیونها درخصوص‌قوانین‌آزمایشی درباره طرح یا لایحه‏ اى رأى نهایى داد، اسناد و اوراق و صورتجلسات مربوط به‏ آن، در اداره کل قوانین مجلس بایگانى مى‏ شود.

 - 6 سایر مقررات

بر اساس ماده 57 هر نماینده به جز رئیس مجلس، ملزم است عضویت یکى از کمیسیون‏‌هاى تخصصى را بپذیرد و درصورت تمایل مى‌‏تواند در کمیسیون‏هاى دیگر مجلس، با حق اظهارنظر و بدون حق رأى شرکت کند.

* تبصره - عضویت در کمیسیون‏‌هاى تحقیق و تدوین آئین‏نامه داخلى مجلس مانع از عضویت در کمیسیون دیگر نخواهد بود.

 -7 کمیسیون مشترک

مطابق ماده 58 درمورد طرحها و لوایحى که به تشخیص هیأت رئیسه به دو یا چند کمیسیون ارتباط اساسى داشته باشد، کمیسیون مشترک تشکیل مى ‏گردد. تعداد اعضاء کمیسیون مشترک بیست و سه نفر می‌باشد. تعیین سهم هر کمیسیون به‌وسیله هیأت‌رئیسه مجلس و انتخاب آنان توسط کمیسیون ذی‌ربط می‌باشد.

کمیسیون مشترک در انتخاب هیأت رئیسه و ارائه گزارش و سایر مقررات مانند دیگر کمیسیون‏ها اقدام مى‏ نماید.

 -8 کمیسیون ویژه

در ماده 59 آمده است در مسائل مهم و استثنائى که براى کشور پیش مى ‏آید و دراین خصوص تشکیل کمیسیون ویژه ‏اى براى رسیدگى و تهیه گزارش ضرورت پیدا مى‏ کند، به پیشنهاد حداقل پانزده نفر از نمایندگان و تصویب مجلس، این کمیسیون تشکیل مى ‏شود. اعضاى کمیسیون ویژه که پانزده نفر خواهند بود، مستقیما در جلسه علنى توسط نمایندگان با رأى مخفى و اکثریت نسبى انتخاب خواهند شد.

هیأت رئیسه کمیسیون ویژه همانند دیگر کمیسیون‏ها انتخاب خواهد شد.

* تبصره – هیأت رئیسه مجلس می‌تواند طرحها و لوایحی را که در حوزه مسائل مربوط به کمیسیون ویژه تشخیص دهد به آن کمیسیون ارجاع کند.